Tradycyjna kuchnia łemkowska nie była bogata czy wyszukana. Była przede wszystkim kuchnią ludzi biednych, żyjących w wymagających górskich warunkach, którzy używali w niej składników, do których mieli łatwy dostęp – tego, co udało im się wyhodować, czego dostarczały gospodarskie zwierzęta oraz las, a także w ograniczonym zakresie składników możliwych do zakupu na targu w najbliższym miasteczku. Jedną z prostych potraw łemkowskich, które po latach zapomnienia wróciły nie tylko do domowych kuchni, ale i restauracji, jest adzymka.
Adzymki – co to takiego
Adzymki to po prostu placki na sodzie. Danie bardzo proste, szybkie w przygotowaniu i tanie, które w przeszłości często zastępowało chleb. Znane było na całej Łemkowszczyźnie, od zachodnich Bieszczadów po pasmo Jaworzyny w Beskidzie Sądeckim. Jedzono je w domach, zabierano do prac polowych, ale także pakowano jako zapasy dla osób, które ruszały w jakąś dłuższą podróż.
Placki, takie jak adzymki, pojawiają się także w kuchniach innych ruskich górali, Bojków, którzy zamieszkiwali Bieszczady Zachodnie i Wschodnie. Przy czym tu bardziej popularna jest nazwa proziaki. Te od dawna zadomowiły się w podkarpackiej kuchni, trafiły nie tylko do tradycyjnych łemkowskich restauracji , ale także schroniskowych kuchni czy całkiem współczesnych barów i bistro, gdzie wykorzystywane są w wersji tradycyjnej albo w lokalnej opcji „panini”.
Jak przygotować adzymki
Przepis na adzymkę jest bardzo prosty. Potrzebna jest do niej mąka, soda oczyszczona, jajko, szczypta soli oraz kwaśne mleko. Wszystkie te składniki znaleźć można było w każdym łemkowskim gospodarstwie, nawet najbiedniejszym. Do wypiekania placków używano w przeszłości głównie mąki orkiszowej. Dziś najczęściej jest to mąka pszenna. Obecnie dodaje się też często proszek do pieczenia. Ciasto zagniata się ręką, dodając tyle kwaśnego mleka, ile są w stanie wchłonąć pozostałe składniki. Po wyrobieniu otrzymuje się masę o konsystencji podobnej jak na pierogi.
Ciasto należy podzielić na niezbyt duże części, rozgnieść ręką lub rozwałkować, a następnie upiec na żeliwnej patelni. Dawniej w domach łemkowskich adzymki pieczono często bez patelni, bezpośrednio na blasze pieca. Według najstarszych gospodyń to właśnie takie smakowały najlepiej.
Adzymka – sposoby podawania
Adzymki są nie tylko daniem prostym w przygotowaniu, ale także bardzo uniwersalnym. Można je podawać na ciepło i na zimno. Do ciasta można też dodać trochę cukru. Świetnie smakują na słodko, z miodem lub dżemem, ale także po prostu posmarowane samym masłem. Dziś w tradycyjnych restauracjach można je spotkać podawane np. z masłem czosnkowym, polane roztopionym masłem, podane z twarożkiem i na wiele innych sposobów.
Placki na sodzie to danie, które może służyć jako przekąska albo przystawka przed głównym daniem. Można tworzyć na jego bazie własne kompozycje, które twórczo łączą tradycyjną kuchnię łemkowską ze współczesnymi trendami.
